සමුගනිමු ගුල්සාරි

චිංගීස් අයිත්මාතව්ගේ  නිර්මාණ චාරිකාව

චිංගීස් අයිත්මාතොව් (1928 - 2008) යනු සෝවියට් ලේඛකයන් අතර විශිෂ්ටතමයෙකි. අද්‍යතන කිර්ගීස් සාහිත්‍යයේ අග්‍රතමයා ඔහු ය. පූර්ව විප්ලව රුසියාව විසින් යම් සේ පුෂ්කින්, ගොගොල්, චෙකොෆ්, දොස්තයෙව්ස්කි, තෝල්ස්තෝයි, කුප්රීන්, තුර්ගිනිෆ්, බුනින්, ගොන්චාරෙව්, ලර්මන්තොව්, ගෝර්කි වැනි ශ්‍රේෂ්ඨ ලේඛකයන් ද, අපර විප්ලවීය සෝවියට් දේශය විසින් ෂෝලහොව්, පැඩින්, පවුස්තොව්ස්කි, ලියනිඩ් ලියනෝව්, ඔස්ත්‍රොව්ස්කි, බන්දාරොව්, තිකනෝව්, සිමනෝව්, ග්‍රැනින්, ගම්සාතොව්, රස්පුටින්, රිටිකියු, යෙව්ෂෙන්කෝ, අයිත්මාතොව්, අම්මදුලිනා, මයා ගැනීනා වැනි ලේඛකයන් හා ලේඛිකාවන්ද බිහි කරනු ලැබීය.

චිංගිස් අයිත්මාතොව් 1928 දෙසැම්බර් 12 දා සෝවියට් කිර්ගීසියාවේ ෂෙකරින් නම් ගම්මානයේදී උපත ලද්දේ ය. එහි සෝවියට් පාසලක ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය ලැබු හේ 1946 දී වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා කිර්ගීසියාවේ අගනගරය වන ෆ්රුන්සේ (Frunze) හි පිහිටි කිර්ගීස් කෘෂි කාර්මික විද්‍යායතනයේ සත්ත්ව පාලන අංශයට සම්බන්ධ විය. පසුව සාහිත්‍ය විෂය කෙරෙහි නැඹුරු වූ ඔහු 1956 දී මොස්කව්හි මක්සිම් ගෝර්කි සාහිත්‍ය නිකේතනයට ඇතුළත් ව 1958 තෙක් එහි ශිල්ප හදාළේය.

රුසියානු බසින් ලියැවුණු ඔහුගේ කුළුදුල් සාහිත්‍ය නිර්මාණ ද්වය 1952 දී ද, කිර්ගීස් බසින් ලියැවුණු පළමු නිර්මාණය 1954 දී ද පළ වූ අතර ‘ජමීලා’ නම් වූ ඔහුගේ මුල්ම ප්‍රධාන සාහිත්‍ය කෘතිය හෙවත් කෙටි නවකතාව 1958 දී පළ විය. එදා මෙදා තුර ඔහු අතින් ලියැවුණු අනේක සාහිත්‍ය කෘතීන් අතරින් ප්‍රධානතම ඒවා බොහොමයක් ඉංගී‍්‍රසි බසට පරිවර්තනය වී ඇතත් මෙතෙක් සිංහල බසට පරිවර්තනය වී ඇත්තේ ඉන් අල්පයකි. ඒවා මෙසේ ය.

. ජමීලා - රුසියන් බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - දැදිගම වී. රුද්රිගු

. පළමුවන ගුරුවරයා - රුසියන් බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - දැදිගම වි. රුද්රිගු

. අම්මා සහ මිහිකත - රුසියන් බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - දැදිගම වි. රුද්රිගු

. අනර්හායි සුන්දර කත - රුසියන් බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - දැදිගම වි රුද්රිගු

. නැතිවුණු වස්තුව - රුසියන් බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - දැදිගම වි රුද්රිගු

. සමුගනිමු ගුල්සාරි - ඉංගී‍්‍රසි බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - චූලානන්ද සමරනායක

. සුදු නැව - ඉංගී‍්‍රසි බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - චූලානන්ද සමරනායක

. සියවසක් පවත්නා දවසක් - ඉංගී‍්‍රසි බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - චූලානන්ද සමරනායක

. ධීවර ගීතය - ඉංගී‍්‍රසි බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - චූලානන්ද සමරනායක

. වේලාසන කොක්කු ඇවිත් - ඉංගී‍්‍රසි බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - ඩබ්ලියු. ඒ. අබේසිංහ

. ලැබීම හා නොලැබීම - ඉංගී‍්‍රසි බසින් සිංහල බසට පරිවර්තනය - ඩබ්ලියු. ඒ. අබේසිංහ

චිංගීස් අයිත්මාතොව් නම් කීර්තිධර සෝවියට් ලේඛකයා සිංහල පාඨක ප්‍රජාව විසින් මැනවින් හඳුනාගනු ලැබීමට මේ පරිවර්තන කෘති අප රටෙහි ප්‍රචලිතව මහත් සේ ජනපි‍්‍රය වීම වෙසෙසින් බලපෑ බව කිවමනා ය. මෙකී කෘතිවලින් කිහිපයක් පිළිබඳ අප රටේ විද්වත් විචාරකයන් දක්වා ඇති අදහස් සමුච්චයක් පහත ගෙන හැර දක්වනු රිසියෙමු.

“ජමීලා” නමැති කෙටි නවකතාවෙහි කතා නායිකාව වන ජමීලාගේ චරිතය මඟින් කතුවරයා විවරණය කරනු ලබන්නේ සෝවියට් විප්ලවය, කිර්ගීසියාව නමැති මධ්‍යම ආසියානු ගැහැනියගේ ජීවිතය කෙරෙහි බලපෑ ආකාරයයි. ජමීලා වැනි සාම්ප්‍රදායික ඇවතුම් පැවතුම්වලට නතු වූ තරුණ කාන්තාවකට, සාම්ප්‍රදායික එඬේර ජීවිතය විසින් තමා වෙත පටවන ලද තහංචි සියල්ල පිසදාලීම පහසු නොවෙයි. එතෙකුදු, අපූර්වයෙන් පිරුණු අර්ථවත් නව ජීවිතයක් ඇය ඉදිරියේ බිහි වෙමින් පවතියි. ඒ ජීවිතය වැලඳ ගැනීම සඳහා කිසියම් පරිත්‍යාගයක් කළ යුතුමය. එකී පරිත්‍යාගයේදී සාම්ප්‍රදායික ජීවන ක්‍රමය හා ගැටුමක් ඇතිවන්නේ ය. ජමීලා මුහුණ දෙන්නී, එකී අභියෝගයටය.”

“පළමුවන ගුරුවරයා (හෙවත් ‘දුයිෂේන්’) වූ කලී ලෝකයේ ප්‍රබන්ධ සාහිත්‍යය වෙත කිර්ගීසියාව (චිංගීස් අයිත්මාතොව්) විසින් පුදන ලද අග්‍රතම දායාදය වශයෙන් හැඳින්විය හැකිය. රතු හමුදාවට බැඳී සිය ජාතියේ විමුක්තිය උදෙසා සටන් කළ දුයිෂේන් නම් මේ නූගත් මිනිහා නව පරපුරක පළමුවැනි ගුරුවරයා බවට පත්වීමේ ආස්වාදකර කතාන්තරය මේ නවකතාවට විෂය වෙයි.

අයිත්මාතොව් විසින් සමකාලීන ප්‍රබන්ධ සාහිත්‍යයට දායාද කරන ලද දුයිෂෙන්ගේ චරිතය සම වන්නේ මක්සිම් ගෝර්කිගේ ‘අම්මා’ නවකතාවෙහි පාවෙල් ව්ලාසව්ගේ චරිතයටත්, නිකොලායි ඔස්ත්‍රොව්ස්කිගේ ‘වානේ පන්නරය ලැබූ හැටි’ නවකතාවෙහි පාවෙල් කොර්චාගින්ගේ චරිතයටත් ය.”

“චිංගීස් අයිත්මාතොව්ගේ වඩාත්ම පරිණත සාහිත්‍ය නිර්මාණය සේ සලකුණු ලබන්නේ ‘සමුගනිමු ගුල්සාරි’ නමැති දිග නවකතාවයි. තනබායි නමැති එඬේරාගේත්, ඔහුගේ ගුල්සාරි නමැති අශ්වයාගේත් ජීවන පුවත හෙළි කරමින් ලියන ලද මේ නවකතාව ලෝක සාහිත්‍යය තුළ සැබෑම අපූර්වයකි. අලීම් කෙෂෝකොව් නමැති දගෙස්තාන ලේඛකයා වරක් පැවසූ පරිදි ඒ වු කලී අර්නස්ට් හෙමිංචේගේ ‘මහල්ලා සහ මුහුද’ නමැති නවකතාව හා සමතැන් ගන්නා සාහිත්‍ය නිර්මාණයකි.”

“වේලාසන කොක්කු ඇවිත්” නමැති නවකතාව දෙවැනි ලෝක යුද්ධය, සෝවියට් රුසියාවේ පිටිසර ගම්මානයක ජන ජීවිතය කෙරෙහි ආනුභාව පවත්වන අයුරු නිර්මාණය කරයි. කෘතිය පුරා විකාශනය වන්නේ යුද්ධය පසුබිම් කොටගත් සිද්ධිදාමයකි. සමාජ ජීවිතය ද, පවුල් සංස්ථාව ද, පුද්ගල චිත්ත සන්තානය ද යුද්ධයේ භීෂණය මඟින් කැලඹී, ඇළලී, අක්මුල් සුන්වී, අවුල් වියවුල් වී යන ආකාරය කතුවරයා එහි විචක්ෂණ ලෙස නිරූපණය කරයි. මේ මහා වියවුල් මැද එළඹ සිටි සිහියෙන් යුතුව, අධිෂ්ඨාන පූර්වකව නොසැලී කටයුතු කරන්නේ විප්ලවීය විනය මඟින් ශික්ෂණය කරන ලද සුළු පිරිසක් පමණි.

සුල්තන් මුරාත් නමැති පසළොස් හැවිරිදි ගැටවර චරිතය මෙහි සුවිශේෂයෙහි කේන්ද්‍රය වෙයි. සුලතාන් මුරාත් මුහුණ දෙන ගැටලු ද, ඔහුගේ අපරිණත අපේක්ෂා හා සිතුම් පැතුම් ද, ඔහු තුළ පිබිදී එන නැවුම් පේ‍්‍රමය ද කතුවරයා නිරූපණය කරන්නේ නව යොවුන් වියට ආවේණික ගති ලක්ෂණ විනිවිද දැකීමේ කෞශල්‍යය ප්‍රකට කරමිනි.”

‘ජමීලා’ හා ‘පළමුවැනි ගුරුවරයා’ නම් නිර්මාණ ද ඇතුළත් ‘කඳුකර හා ස්ටෙප්ස් තණ බිම් ආශි‍්‍රත කතා’ (Tales of the Mountains and Steppes) නම් ඔහුගේ කෙටි නවකතා එකතුව උදෙසා 1963 වසරේදී ඔහු ලෙනින් සම්මානයෙන් පුද ලද අතර පසු අවස්ථාවක ‘සමු ගනිමු ගුල්සාරි’ නිර්මාණය සඳහා ඔහුට රාජ්‍ය සම්මානය හිමි විය.

සාහිත්‍ය නිර්මාණකරණයට පරිබාහිරව පසු කලෙක රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සේවාවෙහි ද නිරත වූ අයිත්මාතොව් විදේශ සේවයෙහි යෙදී සිටියදී රෝගාතුරව 2008 වසරේ ජුනි 10 දා ජර්මනියේ නියුරම්බර්ග් නගරයේදී මිය ගියේ ය. ඔහුගේ දේහය කිර්ගීසියාවට ගෙන එන ලදුව, එහි ඔහු විසින්ම කලකට පෙර ස්ථාපනය කරනු ලැබුවා වූද ඔහුගේ පියාගේ දේහය මිහිදන් කරනු ලැබී යැයි විශ්වාස කෙරෙන්නා වූද චොංග් - ටෑස් (Chong - Tash) නම් ගම්මානයේ අටා බෙයිට් (Ata Beyit) නම් සුසාන භූමියෙහි මිහිදන් කරනු ලැබීය.